Mua bán phát thải 2026: Doanh nghiệp không còn được 'phát thải miễn phí'
Từ năm 2026, các doanh nghiệp trong các ngành có mức phát thải lớn sẽ bắt buộc phải thực hiện kiểm kê và báo cáo phát thải khí nhà kính theo khung thí điểm của Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Quyết định 232/QĐ-TTg. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp cần sớm tìm hiểu cơ chế mua bán phát thải hoặc chủ động giảm thiểu phát thải từ nội tại – ví dụ như chuyển đổi hệ thống lò hơi.
Các quy định mới dần hình thành sau COP26
I. Cơ chế mua bán phát thải – Doanh nghiệp không thể phớt lờ
1. Cơ sở pháp lý rõ ràng
Dưới đây là các văn bản pháp lý tạo nền tảng cho việc triển khai thị trường carbon tại Việt Nam:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020, điều 139–144 quy định về xây dựng thị trường carbon
- Nghị định 06/2022/NĐ-CP, Khoản 4, Điều 6: từ 2026 bắt buộc kiểm kê, báo cáo, giảm phát thải
- Quyết định 232/QĐ-TTg (2025): phê duyệt đề án phát triển thị trường carbon nội địa
Cơ chế mua bán phát thải
2. Các doanh nghiệp nào bắt buộc tham gia?
Các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành có phát thải lớn sẽ phải tuân thủ quy định:
- Cơ sở thuộc các ngành: nhiệt điện, thép, xi măng, giấy, dệt may, hóa chất, chế biến thực phẩm…
- Phát thải vượt ngưỡng: phải mua thêm quyền phát thải
- Phát thải thấp hơn hạn ngạch: có thể bán lại phần thừa để thu lợi
>>> Xem thêm: Hệ số phát thải và chi phí carbon
II. Từ năm 2026, chi phí phát thải không còn là “chi phí ẩn”
1. Gánh nặng tài chính mới
Việc không kiểm soát phát thải sẽ kéo theo chi phí phát sinh lớn:
- Dự kiến mức chi trả có thể lên đến 1–3 tỷ đồng/năm với doanh nghiệp vừa và lớn
- Càng tiêu thụ nhiều nhiên liệu hóa thạch, chi phí carbon càng cao
Rủi ro khi phát thải cao
2. Rào cản xuất khẩu và tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu
Không kiểm kê phát thải cũng đồng nghĩa với việc bị loại khỏi nhiều chuỗi cung ứng:
- EU: CBAM buộc kê khai phát thải carbon với hàng xuất khẩu
- Doanh nghiệp không kiểm kê và giảm phát thải khó tiếp cận khách hàng FDI, tập đoàn lớn
>>> Xem thêm: Một số chính sách ESG
III. Lò hơi – "Thủ phạm" phát thải lớn nhất trong nhà máy
Lò hơi là thiết bị tiêu tốn nhiều nhiên liệu và sinh ra lượng lớn khí nhà kính:
- Lò hơi chiếm 30–40% tổng tiêu thụ năng lượng tại nhà máy sản xuất
- Sử dụng lò cũ → hiệu suất thấp, lượng CO₂e sinh ra cao gấp 1.5–2 lần
- Hệ quả: doanh nghiệp phải mua thêm quyền phát thải hoặc chịu phạt
Chuyển đổi hệ thống hơi để giảm phát thải
Giải pháp
Các giải pháp kỹ thuật sau có thể giúp doanh nghiệp cắt giảm đáng kể phát thải từ lò hơi:
- Chuyển đổi sang lò hơi đốt biomass hoặc lò hơi công nghệ cao
- Tích hợp hệ thống đo đếm phát thải (MRV)
>>> Để lại thông tin để nhận ngay tư vấn chuyển đổi lò hơi giảm phát thải
IV. Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì từ năm 2025?
Để không bị động khi cơ chế thí điểm chính thức áp dụng, doanh nghiệp nên:
- Kiểm kê phát thải khí nhà kính theo từng nguồn, đặc biệt là lò hơi
- Đánh giá mức tiêu thụ năng lượng và mức độ phát thải tương ứng
- Lập lộ trình đầu tư chuyển đổi lò hơi hoặc cải tạo hệ thống nhiệt
- Thực hiện báo cáo MRV định kỳ, gắn kết với hệ thống quản lý năng lượng
- Tìm đối tác tư vấn kỹ thuật có kinh nghiệm triển khai giảm phát thải công nghiệp
Doanh nghiệp cần theo sát chính sách quốc gia
>>> Nhận ngay khảo sát trực tiếp miễn phí cho hệ thống lò hơi doanh nghiệp!
FAQ – Giải đáp nhanh về cơ chế mua bán phát thải
Mua bán phát thải là gì?
Đây là cơ chế cấp hạn ngạch phát thải cho doanh nghiệp. Nếu vượt ngưỡng, doanh nghiệp phải mua thêm quota; nếu dưới ngưỡng, có thể bán lại.
Tại sao mốc 2026 quan trọng?
Vì từ năm 2026, cơ sở phát thải bắt buộc kiểm kê, lập kế hoạch giảm phát thải và thực hiện giao dịch phát thải theo hạn ngạch.
Doanh nghiệp nào chịu ảnh hưởng nhiều nhất?
Các doanh nghiệp có mức tiêu thụ nhiệt lớn như giấy, dệt nhuộm, thực phẩm, hóa chất… đặc biệt sử dụng lò hơi cũ, hiệu suất thấp.
Doanh nghiệp cần giải pháp hơi bão hòa như Naan
Naan Group là đơn vị tiên phong tại Việt Nam chuyên tư vấn, thiết kế và triển khai giải pháp lò hơi tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải CO₂ cho nhà máy sản xuất. Với kinh nghiệm dày dặn, đội ngũ kỹ sư của Naan đã giúp các nhà máy trong lĩnh vực giấy, thực phẩm, dệt nhuộm, gỗ ép... tiết kiệm hàng tỷ đồng mỗi năm từ việc chuyển đổi sang hệ thống lò hơi hiệu suất cao, đạt chuẩn kiểm kê phát thải khí nhà kính.
Kết luận
Mua bán phát thải đang dần trở thành trở thành nghĩa vụ bắt buộc với các doanh nghiệp phát thải lớn. Nếu không hành động từ bây giờ, chi phí phát thải có thể trở thành gánh nặng lớn, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh và khả năng xuất khẩu.
Hãy chủ động xây dựng kế hoạch thay đổi từ hệ thống lò hơi để kiểm soát phát thải và tối ưu chi phí dài hạn.
>>> Nhận ngay buổi khảo sát trực tiếp miễn phí từ đội ngũ chuyên gia lò hơi và carbon!
