Dấu chân carbon (carbon footprint) là gì?

Trong những năm gần đây, thuật ngữ dấu chân carbon (carbon footprint) xuất hiện ngày càng thường xuyên hơn và nó gắn liền với các hoạt động như tiêu dùng xanh, chuỗi cung ứng xanh, quản trị khí hậu toàn cầu và thương mại quốc tế. Phần sau đây giới thiệu thực tiễn phát triển dấu chân carbon từ các khía cạnh khái niệm, vai trò và thực tiễn ứng dụng của nó.

Dấu chân carbon (carbon footprint) là gì?

Dấu chân carbon (carbon footprint) là tổng lượng khí nhà kính, chủ yếu là carbon dioxide (CO2), mà một cá nhân, tổ chức, hoặc sản phẩm phát ra vào môi trường trong quá trình sản xuất, sử dụng và tiêu hủy, bắt nguồn từ khái niệm dấu chân sinh thái. Tính toán lượng khí thải carbon do một sản phẩm tạo ra trong toàn bộ vòng đời của nguyên liệu thô, sản xuất, vận chuyển, bán hàng, sử dụng, thải bỏ và tái chế, bao gồm không chỉ bản thân sản phẩm mà còn cả lượng khí thải carbon của chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng.

Theo định nghĩa của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), dấu chân carbon là "tổng lượng phát thải khí nhà kính trực tiếp và gián tiếp do một hoạt động, sản phẩm hoặc tổ chức gây ra trong suốt vòng đời của nó".

Vai trò

Dấu chân carbon (carbon footprint) có vai trò quan trọng trong việc:

• Hướng dẫn các hành vi xanh và carbon thấp: Dấu chân carbon có thể giúp cá nhân, tổ chức, và doanh nghiệp nhận thức được tác động của hoạt động của mình đối với môi trường, từ đó thay đổi thói quen và hành vi để giảm thiểu lượng khí thải carbon.

Ví dụ, một người có thể sử dụng dấu chân carbon cá nhân của mình để theo dõi lượng khí thải của mình và tìm cách giảm thiểu nó. Ví dụ, người đó có thể chọn đi bộ hoặc đi xe đạp thay vì lái xe, tắt đèn khi ra khỏi phòng, hoặc ăn ít thịt hơn.

• Ảnh hưởng đến chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng: Việc tính toán dấu chân carbon giúp doanh nghiệp xác định các nguồn phát thải carbon trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ đó đưa ra các biện pháp giảm thiểu hiệu quả.

Ví dụ, một doanh nghiệp sản xuất quần áo có thể tính toán dấu chân carbon của sản phẩm của mình. Dấu chân carbon này sẽ bao gồm lượng khí thải từ việc khai thác nguyên liệu thô, sản xuất, vận chuyển, sử dụng, và xử lý quần áo.

• Ảnh hưởng đến hợp tác toàn cầu và thương mại quốc tế: Tính toán dấu chân carbon và phát triển nhãn carbon giúp các quốc gia, doanh nghiệp, và tổ chức chia sẻ thông tin về tác động khí hậu của các sản phẩm và dịch vụ, từ đó thúc đẩy hợp tác và giảm thiểu lượng khí thải carbon toàn cầu.

Ví dụ, Liên minh châu Âu (EU) đã phát triển nhãn carbon cho các sản phẩm điện tử. Nhãn này cho phép người tiêu dùng so sánh lượng khí thải carbon của các sản phẩm điện tử khác nhau.

Nói tóm lại, dấu chân carbon là một công cụ quan trọng giúp chúng ta theo dõi và quản lý tác động của chúng ta lên môi trường. Nó đóng góp vào việc xây dựng một thế giới bền vững và giảm thiểu tác động của chúng ta lên biến đổi khí hậu.

Cùng nhau xây dựng một thế giới bền vững và giảm thiểu tác động của chúng ta lên biến đổi khí hậu

Thực tiễn ứng dụng

Từ cấp độ ứng dụng, dấu chân carbon có thể được chia thành "dấu chân carbon quốc gia", "dấu chân carbon của tổ chức", "dấu chân carbon sản phẩm" và "dấu chân carbon cá nhân", v.v., và cũng có một số phân loại dấu chân carbon cho các lĩnh vực đặc biệt, chẳng hạn như "dấu chân carbon đô thị", "dấu chân carbon công nghiệp", "dấu chân carbon giao thông", v.v.

• Cấp độ cá nhân: Dấu chân carbon cá nhân có thể được sử dụng để đánh giá tác động của lối sống đối với môi trường. Một số người sử dụng dấu chân carbon cá nhân để theo dõi và giảm thiểu lượng khí thải của mình. Ví dụ, một người có thể tính toán dấu chân carbon của mình bằng cách theo dõi lượng khí thải từ các hoạt động như đi lại, ăn uống, sử dụng điện, nước, v.v.
• Cấp độ tổ chức: Dấu chân carbon tổ chức có thể được sử dụng để đánh giá tác động của hoạt động sản xuất, kinh doanh của tổ chức đối với môi trường. Một số tổ chức sử dụng dấu chân carbon tổ chức để cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng và giảm thiểu lượng khí thải. Ví dụ, một công ty có thể tính toán dấu chân carbon của mình bằng cách theo dõi lượng khí thải từ các hoạt động như sản xuất, vận chuyển, sử dụng năng lượng, v.v.
• Cấp độ quốc gia: Dấu chân carbon quốc gia có thể được sử dụng để đánh giá tác động của nền kinh tế quốc gia đối với môi trường. Một số quốc gia sử dụng dấu chân carbon quốc gia để xây dựng các chính sách giảm thiểu biến đổi khí hậu. Ví dụ, một quốc gia có thể tính toán dấu chân carbon của mình bằng cách theo dõi lượng khí thải từ các ngành công nghiệp, giao thông, nông nghiệp, v.v.

Dấu chân carbon của sản phẩm

Dấu chân carbon của sản phẩm (PCF) là một khái niệm được sử dụng rộng rãi để đánh giá tác động môi trường của một sản phẩm. PCF được tính toán bằng cách tổng hợp lượng khí nhà kính phát ra ở tất cả các giai đoạn trong vòng đời của sản phẩm, bao gồm:

• Khai thác nguyên liệu thô: Quá trình khai thác nguyên liệu thô để sản xuất sản phẩm có thể phát thải khí nhà kính, chẳng hạn như khí methane (CH4) từ các mỏ khí đốt tự nhiên.
• Sản xuất sản phẩm: Quá trình sản xuất sản phẩm có thể phát thải khí nhà kính từ việc sử dụng năng lượng, chẳng hạn như khí thải carbon dioxide (CO2) từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch.
• Phân phối sản phẩm: Quá trình vận chuyển sản phẩm từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ có thể phát thải khí nhà kính, chẳng hạn như khí thải carbon dioxide (CO2) từ các phương tiện giao thông.
• Sử dụng sản phẩm: Quá trình sử dụng sản phẩm có thể phát thải khí nhà kính từ việc sử dụng năng lượng, chẳng hạn như khí thải carbon dioxide (CO2) từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch để vận hành sản phẩm.
• Xử lý/tái chế sản phẩm: Quá trình xử lý hoặc tái chế

Dấu chân carbon của sản phẩm (PCF) giúp người tiêu dùng và các doanh nghiệp hiểu rõ tác động môi trường của sản phẩm hoặc dịch vụ mà họ sử dụng hoặc sản xuất. Nó cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá và so sánh tính bền vững của các sản phẩm khác nhau và giúp người tiêu dùng lựa chọn những sản phẩm có tác động môi trường thấp hơn.

PCF thường được tính bằng đơn vị khí nhà kính, thường là tấn CO2 tương đương. Việc tính toán PCF thường phức tạp vì nó phải xem xét nhiều yếu tố khác nhau như năng lượng tiêu thụ, nguyên liệu sử dụng, quá trình sản xuất, vận chuyển và loại bỏ. Tuy nhiên, PCF là một công cụ quan trọng để đảm bảo tính bền vững trong sản xuất và tiêu dùng và để đóng góp vào nỗ lực giảm thiểu tác động của con người lên biến đổi khí hậu.